ساخت کپسول زیستی ایرانی برای حمل انسان به فضا؛ گامی بلند در مسیر فضانوردی بومی
- ۱۴۰۴/۰۱/۲۵
فضا همواره عرصه‌ای برای قدرت‌نمایی کشورهایی بوده که به فناوری‌های پیشرفته دست یافته‌اند. در این میان، ایران با اعلام طراحی و ساخت کپسول زیستی ویژه حمل موجودات زنده و انسان به مدار زمین، گام مهمی در مسیر توسعه فناوری فضایی برداشته است. این پروژه نه‌فقط چشم‌انداز ورود ایران به باشگاه کشورهای فضانورد را ترسیم می‌کند، بلکه از رشد قابل‌توجه توانمندی‌های راهبردی داخلی خبر می‌دهد.
در این مطلب از بازرگام مگ، با ما همراه باشید تا جزئیات این پروژه مهم، ویژگی‌های فنی کپسول زیستی ایرانی و اهدافی که در مسیر فضانوردی بومی دنبال می‌شود را با هم مرور کنیم.
مروری بر مسیر پیشرفت فناوری فضایی در ایران
از پرتاب نخستین ماهواره ایرانی «امید» در سال ۱۳۸۷ تا به امروز، سازمان فضایی ایران دستاوردهای ارزشمندی در حوزه پرتابگرها، ماهواره‌ها و آزمایش‌های فضایی به‌دست آورده است. اکنون با در اختیار داشتن ماهواره‌برهای بومی و فناوری‌های کنترلی، ایران در آستانه ورود به مأموریت‌های فضایی سرنشین‌دار قرار دارد.
کپسول زیستی ایرانی؛ از آزمایش‌های حیوانی تا حمل انسان
کپسول زیستی، وسیله‌ای برای حمل موجودات زنده به مدار زمین و بازگشت سالم آن‌ها به جو است. این کپسول‌ها باید شرایط زیستی مناسب را در محیط فضا حفظ کرده و در بازگشت، از جان سرنشین محافظت کنند. سازمان فضایی ایران در حال طراحی دو مدل از این کپسول است:
- مدل ۵۰۰ کیلوگرمی: ویژه آزمایش‌های مقدماتی با موجودات زنده کوچک مانند میمون. این مدل مجهز به سامانه هدایت، ناوبری، اصلاح مداری و بازگشت کنترل‌شده است.
- مدل ۱۵۰۰ کیلوگرمی: مناسب حمل موجود زنده در اندازه انسان، با طراحی پیشرفته‌تر برای مراحل بعدی مأموریت‌های سرنشین‌دار.
مزایای راهبردی این پروژه برای ایران
۱. تقویت جایگاه علمی و فناوری کشور
این پروژه، موجب ارتقای صنایع پیشرفته، بکارگیری متخصصان داخلی و بومی‌سازی فناوری‌های راهبردی می‌شود.
۲. استقلال فضایی
با توسعه زیرساخت‌های بومی، وابستگی به پرتابگرهای خارجی کاهش یافته و امنیت فضایی ایران تضمین می‌گردد.
۳. کاربردهای فراتر از فضا
فناوری‌های به‌کار رفته در این پروژه، نظیر سامانه‌های ناوبری و مواد مقاوم در برابر حرارت، در صنایع نظامی، خودروسازی و پزشکی نیز قابل استفاده است.
نخستین دستاورد عملی؛ پرتاب موفق «کاووس»
در آذر ۱۴۰۲، نخستین کپسول زیستی ایران با نام «کاووس» و وزن ۵۰۰ کیلوگرم، به ارتفاع ۱۳۰ کیلومتری از سطح زمین پرتاب شد و پس از ۱۵ دقیقه با موفقیت بازیابی گردید. این مأموریت، آزمونی مهم برای ارزیابی عملکرد سامانه‌ها و زیرساخت‌های فضایی کشور بود.
ویژگی‌های فنی برجسته کپسول «کاووس» شامل موارد زیر است:
- سامانه هدایت و ناوبری مستقل: کنترل مسیر پرواز و بازگشت دقیق به زمین.
- سپر حرارتی و ضربه‌گیر: محافظت در برابر گرمای بازگشت به جو و کاهش ضربه هنگام فرود.
- سامانه کنترل شرایط زیستی: حفظ شرایط حیاتی برای موجود زنده.
- پرتابگر بومی «سلمان»: مخصوص پرتاب کپسول‌های زیستی تا وزن ۵۰۰ کیلوگرم.
برنامه‌های آینده؛ گام به گام تا فضانوردی
بر اساس اعلام سازمان فضایی ایران، نمونه آزمایشگاهی نخستین کپسول زیستی در سال ۱۴۰۴ آماده می‌شود. این نمونه پس از تکمیل مراحل طراحی، ساخت و تست‌های زمینی، به فضا ارسال خواهد شد.
در ادامه، مأموریت‌های آزمایشی با موجودات زنده بزرگ‌تر و در نهایت، اعزام فضانورد در دستور کار قرار دارد؛ مسیری که ایران را به جمع کشورهای فضانورد نزدیک می‌کند.
چشم‌انداز فضانوردی ایران
با طراحی کپسول زیستی ۱۵۰۰ کیلوگرمی، پرسش‌ها درباره اعزام فضانورد ایرانی جدی‌تر شده است. طبق گفته مسئولان سازمان فضایی، هدف نهایی این پروژه، ایجاد زیرساخت مأموریت‌های سرنشین‌دار است. هرچند هنوز فاصله قابل‌توجهی تا اعزام نخستین فضانورد ایرانی وجود دارد، اما حرکت در این مسیر آغاز شده است.
جایگاه ایران در میان قدرت‌های فضایی
در حال حاضر، تعداد کشورهایی که موفق به اعزام انسان به مدار زمین شده‌اند، انگشت‌شمار است. آمریکا، روسیه، چین و هند، چهار کشوری هستند که این دستاورد مهم را در کارنامه فضایی خود دارند.
ایران با تمرکز بر ساخت کپسول‌های زیستی و هدف‌گذاری برای اعزام فضانورد تا سال ۱۴۰۷، در حال پیمودن مسیری است که می‌تواند آن را به این جمع محدود برساند. پرتاب موفق کپسول «کاووس» و توسعه پرتابگر تخصصی «سلمان»، نشانه‌های امیدوارکننده‌ای از پیشرفت فناوری فضایی کشور و عزم جدی در این مسیر است.
سخن پایانی
ساخت کپسول زیستی ایرانی برای حمل موجود زنده و انسان به فضا، یکی از مهم‌ترین پروژه‌های علمی و راهبردی کشور است. این دستاورد، نمادی از خودباوری، دانش بومی و افق‌های روشن در صنعت هوافضای ایران محسوب می‌شود؛ گامی که در صورت تداوم، می‌تواند جایگاه ایران را در عرصه فضایی جهان ارتقا دهد.
