حد مجاز کم شدن روغن موتور چقدر است؟

یکی از دغدغه‌های مهم رانندگان، مخصوصاً کسانی که خودروهای خود را زیاد استفاده می‌کنند، مسئله‌ی کم شدن روغن موتور است. شاید برای شما هم پیش آمده باشد که هنگام بررسی سطح روغن، متوجه افت آن نسبت به سرویس قبلی شده‌اید. این موضوع در نگاه اول می‌تواند نگران‌کننده باشد، اما باید توجه داشت که کاهش روغن موتور همیشه نشانه‌ی خرابی یا نقص فنی نیست. در واقع، میزان مشخصی از کاهش روغن کاملاً طبیعی است و به دلیل شرایط کاری موتور یا ویژگی‌های خود روغن اتفاق می‌افتد. اما از کجا باید فهمید که این کاهش طبیعی است یا نشانه‌ی یک مشکل جدی در موتور خودرو؟ در این مقاله از بازرگام مگ به طور کامل به این موضوع می‌پردازیم.

نقش و اهمیت روغن موتور در خودرو

روغن موتور به‌عنوان یکی از حیاتی‌ترین مایعات خودرو، وظایف متعددی بر عهده دارد. این مایع نه‌تنها قطعات داخلی موتور را روان‌کاری می‌کند، بلکه نقش مهمی در کاهش اصطکاک، خنک‌کردن قطعات، تمیز نگه‌داشتن موتور و جلوگیری از خوردگی دارد. اگر سطح روغن بیش از حد پایین بیاید، موتور نمی‌تواند به‌خوبی کار کند و در بدترین حالت، ممکن است دچار آسیب‌های جدی و پرهزینه شود.

از این رو، بررسی دوره‌ای سطح روغن و توجه به حد مجاز کاهش روغن موتور یکی از اصلی‌ترین نکات در نگهداری صحیح خودرو به شمار می‌رود.

حد مجاز کاهش روغن موتور

طبق توصیه‌ی کارشناسان و خودروسازان، سطح روغن باید همیشه بین دو علامت Min و Max روی گیج روغن (Dipstick) باشد. در شرایط عادی، کاهش حدود ۵ تا ۱۰ درصد از حجم کل روغن موتور (معادل ۲۰۰ تا ۵۰۰ میلی‌لیتر در موتورهای ۴ تا ۵ لیتری) در بازه‌ی زمانی سه ماه یا پیمایش ۳,۰۰۰ تا ۵,۰۰۰ کیلومتر طبیعی تلقی می‌شود.

این کاهش می‌تواند به دلیل تبخیر طبیعی در دمای بالا یا مصرف معمولی موتور رخ دهد. اما اگر میزان کاهش بیش از حد مجاز باشد، موضوع متفاوت است. به عنوان مثال:

• اگر سطح روغن به زیر علامت Min برسد.
• یا اگر در کمتر از ۱,۰۰۰ کیلومتر بیش از ۵۰۰ میلی‌لیتر روغن کاهش یابد.

در این شرایط، کاهش روغن غیرطبیعی محسوب می‌شود و نیاز به بررسی فوری دارد. خودروهای مدرن‌تر معمولاً به حسگرهای سطح روغن مجهز هستند و در صورت بروز کاهش غیرعادی، هشدار لازم را از طریق چراغ داشبورد نمایش می‌دهند.

دلایل کاهش روغن موتور

دلایل مختلفی می‌تواند باعث کم شدن روغن موتور شود. برخی از این دلایل طبیعی و قابل چشم‌پوشی‌اند، اما برخی دیگر نشانه‌ی مشکل جدی هستند:

۱. تبخیر طبیعی

روغن موتور در دماهای بالا ممکن است بخشی از ترکیبات سبک خود را از دست بدهد. این موضوع به‌ویژه در شرایط رانندگی سنگین، ترافیک‌های طولانی و دمای بالای هوا رایج است. روغن‌هایی با ویسکوزیته پایین‌تر مانند 10W-30 بیشتر در معرض تبخیر هستند.

۲. مصرف طبیعی موتور

برخی از موتورهای قدیمی یا موتورهایی که کارکرد بالایی دارند، ذاتاً مقداری روغن مصرف می‌کنند. فرسودگی قطعاتی مثل رینگ‌های پیستون یا کاسه‌نمدها می‌تواند میزان این مصرف را افزایش دهد.

۳. نشتی روغن

یکی از دلایل اصلی کاهش سریع روغن، نشتی از بخش‌هایی مانند واشرها، کاسه‌نمد میل‌لنگ، فیلتر روغن یا محفظه‌ی کارتل است. معمولاً این موضوع با لکه‌های روغن روی زمین یا بوی روغن سوخته همراه است.

۴. سوختن روغن در موتور

خرابی رینگ‌های پیستون یا سوپاپ‌ها باعث می‌شود روغن وارد محفظه احتراق شده و همراه با سوخت بسوزد. نتیجه‌ی این مشکل، خروج دود آبی‌رنگ از اگزوز است که یکی از نشانه‌های بارز کاهش غیرعادی روغن محسوب می‌شود.

نشانه‌های کاهش غیرعادی روغن موتور

رانندگان می‌توانند با توجه به برخی علائم، متوجه غیرطبیعی بودن کاهش روغن شوند:

• پایین آمدن سطح روغن به زیر Min روی گیج.
• مشاهده‌ی دود آبی از اگزوز.
• شنیدن صداهای غیرعادی مانند تق‌تق یا زوزه از موتور.
• وجود لکه‌های روغن زیر خودرو یا اطراف موتور.
• روشن شدن چراغ هشدار روغن روی داشبورد.

در صورت مشاهده‌ی هر یک از این نشانه‌ها، باید به‌سرعت به یک تعمیرکار حرفه‌ای مراجعه کرد.

اقدامات لازم در صورت کاهش بیش از حد روغن موتور

اگر با کم شدن غیرطبیعی روغن موتور مواجه شدید، بهتر است مراحل زیر را به ترتیب انجام دهید:

1. بررسی سطح روغن و افزودن در صورت نیاز

   خودرو را روی سطح صاف متوقف کنید، حداقل پنج دقیقه پس از خاموش کردن موتور صبر کنید و سطح روغن را با گیج بررسی کنید. در صورت نیاز، روغن مناسب با مشخصات توصیه‌شده (مثل 10W-40 یا 20W-50) را اضافه کنید.

2. بازرسی نشتی‌ها

   تمام بخش‌های موتور، از جمله زیر خودرو، فیلتر روغن و واشرها را بررسی کنید. هرگونه نشتی باید سریعاً رفع شود.

3. بررسی دود اگزوز

   اگر دود آبی‌رنگ از اگزوز خارج می‌شود، احتمالاً رینگ پیستون یا سوپاپ‌ها دچار مشکل شده‌اند. این وضعیت نیاز به تعمیر تخصصی دارد.

4. تعویض منظم روغن و فیلتر

   بهترین پیشگیری از کاهش غیرعادی روغن، تعویض منظم آن است. توصیه می‌شود روغن و فیلتر هر ۵,۰۰۰ تا ۸,۰۰۰ کیلومتر یا هر ۶ ماه تعویض شوند.

5. مراجعه به تعمیرکار حرفه‌ای

   اگر کاهش روغن ادامه‌دار است یا علت مشخصی ندارد، تست‌هایی مانند تست کمپرس موتور و بررسی فشار روغن می‌تواند مشکل اصلی را آشکار کند.

تاثیر شرایط رانندگی بر کاهش روغن موتور

شرایط خاص رانندگی، از جمله ترافیک‌های سنگین، توقف و حرکت‌های مکرر، آب‌وهوای گرم در تابستان و کیفیت متفاوت روغن‌های موجود در بازار، باعث می‌شود مسئله‌ی کاهش روغن بیشتر از کشورهای دیگر به چشم بیاید. به همین دلیل، بررسی مداوم سطح روغن و استفاده از روغن‌های معتبر و باکیفیت اهمیت دوچندانی دارد.

نکات مهم برای جلوگیری از کاهش غیرعادی روغن موتور

• همیشه از روغن موتور استاندارد و توصیه‌شده توسط خودروساز استفاده کنید.
• روغن‌های مختلف را با هم مخلوط نکنید.
• سرویس‌های دوره‌ای خودرو را به موقع انجام دهید.
• سطح روغن را حداقل ماهی یک بار بررسی کنید.
• در صورت مشاهده‌ی علائم کاهش غیرعادی، موضوع را پشت گوش نیندازید و سریعاً اقدام کنید.

سخن پایانی

کم شدن روغن موتور تا حد مشخصی طبیعی است و جای نگرانی ندارد. به طور کلی، کاهش ۲۰۰ تا ۵۰۰ میلی‌لیتر در بازه‌ی سه ماه یا ۳,۰۰۰ تا ۵,۰۰۰ کیلومتر به دلیل تبخیر یا مصرف طبیعی موتور، طبیعی محسوب می‌شود. اما اگر کاهش بیش از این مقدار باشد یا سطح روغن به زیر Min برسد، نشانه‌ی وجود مشکل جدی است.

بی‌توجهی به این موضوع می‌تواند پیامدهای پرهزینه‌ای مانند خرابی یاتاقان‌ها یا حتی از کار افتادن موتور داشته باشد. بنابراین، توصیه می‌شود رانندگان همیشه سطح روغن را بررسی کنند، از روغن‌های باکیفیت استفاده نمایند و در صورت مشاهده‌ی نشانه‌های غیرعادی مانند دود آبی یا صداهای غیرمعمول، سریعاً به تعمیرگاه مراجعه کنند.

با رعایت این نکات، نه‌تنها از خرابی‌های پرهزینه جلوگیری می‌کنید، بلکه عمر مفید موتور خودرو را نیز افزایش می‌دهید.